Olejek kolendrowy zyskuje coraz większe uznanie w różnych dziedzinach życia, począwszy od zdrowia i pielęgnacji urody, a skończywszy na kulinariach. Jego charakterystyczna kompozycja zapachowa może nie przypaść do gustu każdemu, jednak na pewno wpadnie w oko miłośnikom intensywnych nut ziołowych oraz wyrafinowanej kuchni azjatyckiej. Niemniej jednak, jakie korzyści czerpiemy z używania olejku z kolendry i jak można go efektywnie wykorzystać?
Kolendra siewna (Coriandrum sativum) to uniwersalna roślina przyprawowa, która jest uprawiana na całym świecie, ale szczególnie popularna jest na południu Europy, w północnej Afryce oraz na znacznych obszarach Azji. Znana jest ze swoich pierzastych liści, specyficznego aromatu, który niektórzy porównują do zapachu pluskwy, oraz zaokrąglonych owoców o jasnobrązowym lub ciemnobrązowym zabarwieniu. Już od setek lat są one cenione ze względu na swoje unikalne właściwości. Starożytni Chińczycy wierzyli, że przynoszą one nieśmiertelność, a w średniowieczu były wykorzystywane jako afrodyzjak. Znany grecki lekarz Hipokrates zalecał je jako środek leczniczy, a w tradycyjnej medycynie ziołowej są stosowane do leczenia różnych dolegliwości, takich jak problemy żołądkowe, bezsenność, stany lękowe czy wysoki poziom glukozy we krwi. Dzisiaj nasiona kolendry są przede wszystkim składnikiem popularnych mieszanek przyprawowych.
Możemy wyróżnić dwa rodzaje olejku kolendrowego, którym angielski język nadaje oddzielne nazwy („cilantro” i „coriander”). Pierwszy jest tłoczony z liści, a drugi z nasion rośliny Coriandrum sativum. Ten drugi typ olejku cieszy się większym uznaniem dzięki swojemu balsamiczno-ziołowemu, nieco słodkawemu aromatowi oraz imponującej gamie zastosowań. Nasiona zawierają około 3% oleistej frakcji (głównie kwasu petroselinowego), jednak efektywność ekstrakcji olejku w dużej mierze zależy od metody produkcji, którą się zastosuje.
Większość olejków kolendrowych, które znajdziemy na rynku, jest pozyskiwanych z dojrzałych i wysuszonych owoców za pomocą destylacji parowej. Niestety, wysoka temperatura używana w tym procesie może prowadzić do degradacji niektórych elementów czułych na ciepło, co wiąże się z ograniczeniem korzyści zdrowotnych płynących z olejku. Alternatywnym rozwiązaniem jest ekstrakcja przy użyciu rozpuszczalników, takich jak heksan czy etanol, ale ta metoda również ogranicza zawartość dobroczynnych składników. Obecnie najbardziej ekologiczną i efektywną metodą wydobycia olejku z nasion kolendry jest ekstrakcja przy użyciu superkrytycznego dwutlenku węgla, choć jest ona stosowana na bardzo małą skalę.
Końcowy produkt charakteryzuje się dość jasną barwą i umiarkowanie gęstą konsystencją. Jego zapach jest opisywany jako słodki i leśny jednocześnie.
Skład olejku kolendrowego, podobnie jak innych olejków eterycznych, silnie zależy od pochodzenia surowców, zwłaszcza warunków uprawy kolendry, a także metody ekstrakcji. Mimo tych potencjalnych różnic, głównym składnikiem olejku kolendrowego jest zawsze linalol, który może stanowić od 40 do 87% zawartości olejku. Linalol to terpen o silnych właściwościach zapachowych, doskonałych zdolnościach maskowania nieprzyjemnych zapachów oraz wyjątkowych właściwościach bakteriobójczych, antyseptycznych i insektycydnych.
Wśród wielu innych substancji obecnych w różnych olejkach kolendrowych można znaleźć ponad 30 składników. Najważniejsze z nich to:
- gamma terpinen (7-14%) – monoterpen o silnych właściwościach antyoksydacyjnych
- octan nerylu (2-14%) – ester o zapachu kwiatowo-owocowym
- alfa – pinen (1-7%) – terpen o bardzo efektywnym wchłanianiu, który ma działanie antybiotyczne, przeciwzapalne, wspomaga procesy pamięciowe i pozytywnie wpływa na receptory neuroprzekaźnika GABAA
- p-Cymen (1-4%) – monoterpen o działaniu przeciwbakteryjnym, przeciwrakowym, przeciwzapalnym oraz przeciwlękowym
Olejek kolendrowy jest szeroko omawiany w literaturze medycznej ze względu na swoje działanie antybakteryjne. Wyniki badań naukowych (Delaquis i in., 2002) wskazują, że skutecznie zwalcza on mikroorganizmy odpowiedzialne za zatrucia pokarmowe, takie jak salmonella, listeria czy gronkowiec złocisty. Hamuje także wzrost bakterii powodujących psucie się żywności, w tym bakterie kałowe Escherichia coli oraz Enterococcus faecalis. Dlatego dodawanie olejku kolendrowego do potraw może pomóc zmniejszyć ryzyko infekcji pokarmowych.
Warto również zauważyć przeciwgrzybiczne działanie olejku z Coriandrum sativum. Wspomniane badania dowodzą, że unikalna kompozycja terpenów jest skuteczna w walce z drożdżakami Candida albicans. Dlatego olejek z kolendry może być efektywnym środkiem zapobiegającym rozwojowi infekcji jamy ustnej. Ponadto olejek kolendrowy ma wysoki potencjał antyoksydacyjny, zwłaszcza w kontekście utleniania tłuszczów (tzw. jełczenia), i jest stosowany w przemyśle spożywczym w celu przedłużania trwałości produktów.
W przemyśle olejek kolendrowy jest wykorzystywany jako aromatyzujący i konserwujący dodatek do produktów żywnościowych, substancja lecznicza w produktach farmaceutycznych oraz komponent zapachowy w kosmetykach. W warunkach domowych zastosowanie olejku kolendrowego jest równie różnorodne i obejmuje przygotowywanie potraw, leczenie bieżących dolegliwości oraz pielęgnację skóry. Ponieważ owoce kolendry są nieszkodliwe dla człowieka, olejki wysokiej jakości z wiarygodnych źródeł mogą być bezpiecznie stosowane doustnie!
W przypadku niestrawności zaleca się spożycie 1-2 kropli olejku z Coriandrum sativum rozcieńczonych na łyżeczce wody. Niektórzy sugerują nawet profilaktyczne stosowanie olejku po posiłkach obfitych lub ciężkostrawnych. Dla osób z problemami układu pokarmowego, zwłaszcza cierpiących na zespół jelita drażliwego, zaparcia i wzdęcia, taka naturalna suplementacja może przynieść znaczne ulgi. Olejek można również dodawać bezpośrednio do potraw, takich jak zupy, sałatki czy sosy, co łączy korzyści zdrowotne z przyjemnym ziołowym aromatem. Kolendra szczególnie dobrze komponuje się z azjatyckimi potrawami typu curry!
Masowanie ciała naturalnymi olejami, takimi jak olej ze słodkich migdałów czy oliwa z oliwek, w proporcji 5 kropli olejku kolendrowego na 30 ml oleju bazowego, przynosi ulgę po intensywnych treningach i innych formach przeciążenia mięśni. Olejek kolendrowy pomaga zrelaksować mięśnie, zmniejszyć ich sztywność, kontrolować skurcze oraz złagodzić ból. W formie kąpieli zapobiega również typowym dla sportowców infekcjom grzybicznym stóp. Ponadto, masaż brzucha przy użyciu olejku kolendrowego okazuje się skuteczny w łagodzeniu bólów menstruacyjnych.
Bez wątpienia, olejek kolendrowy można też wykorzystać do tradycyjnych inhalacji przeprowadzanych za pomocą kominków aromaterapeutycznych. W tej formie działa przede wszystkim uspokajająco, przeciwlękowo i pomaga zasnąć. Aromat olejku kolendrowego idealnie łączy się z zapachem lawendy, tworząc doskonałą mieszankę relaksacyjną. Jest także zalecany do łączenia z olejkiem miętowym, cytrynowym, eukaliptusowym czy z drzewa herbacianego – ostatnia kombinacja stanowi doskonałą broń przeciwko bakteriom i grzybom!
Olejek kolendrowy może być również wykorzystany do pielęgnacji skóry, zwłaszcza tłustej, mieszanej i problematycznej. Stosowany po myciu w rozcieńczeniu z olejem kokosowym pomaga pozbyć się trądziku, rozjaśnia cerę i wygładza ją. Może być także dodawany do toników oczyszczających oraz lekkich emulsji do cery trądzikowej. Wysoki poziom antyoksydantów jest korzystny w kontekście walki z upływem czasu, zanieczyszczeniem powietrza oraz uszkodzeniami skóry spowodowanymi nadmiernym narażeniem na promieniowanie UV. Do pielęgnacji cery dojrzałej poleca się łączyć 1 łyżkę dowolnego kremu, oleju jojoba lub ze słodkich migdałów z 2-3 kroplami olejku kolendrowego.
Mimo że olejek kolendrowy jest generalnie uważany za bezpieczny i nietoksyczny, może powodować podrażnienia skóry. Dlatego zawsze lepiej rozcieńczać go w oleju bazowym – dla osób o wrażliwej cerze może jednak nie być odpowiedni. Ponadto, należy unikać kontaktu olejku z oczami, uszami i okolicami intymnymi. Małe dzieci, kobiety w ciąży i karmiące piersią nie powinny stosować olejku kolendrowego!
Olejek kolendrowy to doskonała propozycja dla smakoszy i osób zainteresowanych zdrowym odżywianiem. W kuchni prezentuje się jako wyjątkowy dodatek do dań azjatyckich, wprowadzając do nich pełnię smaku. Ale korzyści płynące z olejku kolendrowego są o wiele szersze. Może on przynieść ulgę osobom żyjącym w stresie i mającym problemy z zasypianiem. Ogólnie rzecz biorąc, ten aromatyczny olej poprawia jakość codziennego życia i wzbogaca dietę!