Adaptogeny, choć zyskały na popularności dopiero w latach 40-tych XX wieku za sprawą badań Nikołaja Łazariewa i jego zespołu, są składnikiem medycyny naturalnej od czasów niepamiętnych. W swoich badaniach, naukowcy pod lupę wzięli aż 4000 gatunków roślin, spośród których tylko kilkanaście wykazało właściwości adaptacyjne. Te unikalne rośliny stały się podstawą do wyodrębnienia nowej jednostki taksonomicznej – adaptogenów. Mimo swojego „nowoczesnego” odkrycia, społeczności lokalne korzystały z nich od dawna jako naturalnego wsparcia dla zdrowia.
Adaptogeny, jak określili je radzieccy naukowcy, to unikalne rośliny o działaniu normalizującym. Ich siła polega nie tylko na wpływie na pojedynczy organ, ale na całościowy wpływ na organizm, przywracając równowagę tam, gdzie występują zakłócenia w funkcjonowaniu. Stymulują układ immunologiczny, endokrynologiczny i nerwowy, czyniąc organizm bardziej odpornym na stres i podnosząc tolerancję na negatywne wpływy zewnętrzne. Przed wprowadzeniem adaptogenów do użycia, przeprowadzono szereg badań dotyczących ich toksyczności, aby zapewnić, że nie będą szkodliwe dla człowieka. Warto jednak pamiętać, że każda roślina zawiera substancje, które mogą wywoływać reakcje alergiczne u pewnych osób.
Adaptogeny są nieodłącznym elementem medycyny naturalnej. Większość z nich pochodzi z Syberii, Indii, Chin, Iranu i Andów. Rosną w trudnych warunkach – suszy, zasoleniu, ubogiej glebie czy silnym wietrze, co przyczyniło się do rozwoju mechanizmów adaptacyjnych, bez których nie byłyby w stanie przetrwać. Mieszkający te rejony ludzie od wieków korzystają z adaptogenów w swoich praktykach zdrowotnych, a miejsce dla nich znalazło się także w tradycyjnych medycynach takich jak ajurweda.
Nauka nadal bada mechanizmy działania adaptogenów, jednak istnieją dowody wskazujące na ich wpływ na oś podwzgórze-przysadka-nadnercza. Hormony produkowane przez te trzy obszary mają kluczowe znaczenie dla reakcji stresowych organizmu. Adaptogeny optymalizują poziom kortyzolu, adrenaliny i noradrenaliny, minimalizując ich negatywny wpływ na ciało.
Stres jest naturalną reakcją organizmu na sytuacje zagrożeń. Hormony stresowe takie jak kortyzol, adrenalina i noradrenalina zmieniają funkcjonowanie organizmu, aby pomóc mu przystosować się do niekorzystnych czynników zewnętrznych. Chociaż stres jest ważnym czynnikiem dla przetrwania gatunku Homo sapiens, przewlekły stres prowadzi do wielu problemów zdrowotnych, takich jak spadek odporności, bezsenność, problemy trawienne, depresja, choroby autoimmunologiczne, zawał serca, miażdżyca, trądzik i wypadanie włosów.
Regularne stosowanie adaptogenów pomaga zwiększyć tolerancję na stres i prowadzi do normalizacji procesów zachodzących w organizmie. Odpowiednie suplementacje adaptogenami mogą pomóc m.in. w walce z chorobami autoimmunologicznymi, trądzikiem, nadmiernym wypadaniem włosów, nieregularnymi miesiączkami i PMS. Wszystkie adaptogeny mają podobne działanie, ale niektóre wykazują specyficzne właściwości. Na przykład shatavari i korzeń maca wspierają gospodarkę hormonalną kobiet i są zalecane przy problemach z płodnością, nieregularnym cyklu, bolesnych menstruacjach, PMS i obniżonym popędzie seksualnym. Ashwagandha polecana jest dla osób z podwyższonym poziomem stresu, a różeniec górski jest używany do poprawy funkcji poznawczych i wydolności organizmu. Gotu kola jest stosowana w przypadku stanów zapalnych skóry i silnego stresu oksydacyjnego.