Od ponad dwóch tysięcy lat czarnuszka siewna jest doceniana za jej zdrowotne właściwości. Ta roślina ma zastosowanie nie tylko w medycynie, ale również w gastronomii, dzięki swemu charakterystycznemu smakowi. Ponadto, ze względu na bogactwo korzystnych składników, jest często wykorzystywana w przemyśle kosmetycznym.
Nazwa „czarnuszka” odnosi się do 20 różnych gatunków tej rośliny, które naturalnie występują w rejonach Morza Śródziemnego. Obecnie jednak uprawiane są na całym świecie, w tym również w Polsce. Najbardziej rozpowszechniony gatunek to czarnuszka siewna (Nigella sativa L.), której nasiona są cenione za ostry i korzenny smak oraz specyficzny aromat.
Historia wykorzystania czarnuszki sięga starożytnego Egiptu, gdzie doceniano jej właściwości lecznicze. W Starym Testamencie, zapiskach z czasów Hipokratesa i Galena oraz w notatkach duchownych można znaleźć informacje o zastosowaniu nasion i oleju z czarnuszki. Przykładowo, stosowano je do leczenia schorzeń układu oddechowego, problemów z przewodem pokarmowym oraz do podniesienia odporności i poprawy samopoczucia. Czarnuszka była używana przy leczeniu astmy, kaszlu, zapalenia oskrzeli, bólów reumatycznych, braku apetytu, mdłości czy niestrawności.
Skład chemiczny czarnuszki jest uzależniony od miejsca jej pochodzenia i żyzności gleby. Głównymi składnikami nasion są tłuszcze, a wśród nich dominują nienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega-6 i omega-3. Są one niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, który nie potrafi ich sam wyprodukować. W nasionach czarnuszki znajdują się także węglowodany, białka, witaminy i składniki mineralne.
Czarnuszka jest rośliną o działaniu plejotropowym – korzystnie wpływa na wiele funkcji organizmu. Zawiera wiele aktywnych związków, takich jak alkaloidy, saponiny, polifenole i olejki eteryczne. Wśród tych ostatnich dominuje tymochinon, który ma wiele właściwości zdrowotnych. Olejek z czarnuszki działa przeciwutleniająco, chroni komórki przed szkodliwym działaniem wolnych rodników i redukuje stres oksydacyjny.
Czarnuszka poprawia odporność organizmu, a tymochinon wzmacnia działanie antybiotyków, co jest szczególnie przydatne w leczeniu zakażeń wywołanych przez gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus). Związki aktywne obecne w czarnuszce mają także właściwości przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwpasożytnicze. Ponadto, wykazują one korzystne działanie na układ oddechowy, rozszerzają oskrzela i łagodzą objawy astmy.
Ekstrakt z nasion czarnuszki chroni wątrobę przed toksynami, wspomaga metabolizm glukozy, pracę serca i obniża ciśnienie krwi. Czarnuszka siewna nie podrażnia żołądka i może być stosowana jako przyprawa zamiast pieprzu. Olejki eteryczne zawarte w czarnuszce zmniejszają ryzyko wrzodów żołądka przez hamowanie wydzielania kwasu żołądkowego. Dodatkowo mają właściwości przeciwnowotworowe – zahamować wzrost komórek rakowych.