Kiedy nadejdzie pora jesienno-zimowa, problem smogu staje się niestety aktualny. Polska jest jednym z krajów, w których nasilenie tego zjawiska jest największe na świecie. Wielokrotnie badania naukowe potwierdziły, że ekspozycja na zanieczyszczone powietrze może prowadzić do wielu negatywnych konsekwencji dla zdrowia. Tymczasem brak szerokiej wiedzy społeczeństwa na ten temat jest główną przeszkodą w skutecznej walce z tym problemem. Czym jest smog, jak powstaje i jaki ma wpływ na nasze zdrowie?
Oryginalnie słowo „smog” powstało z połączenia dwóch angielskich wyrazów: „smoke”, czyli dym, i „fog”, co oznacza mgłę. Londyn był pierwszym miastem, które musiało stawić czoła skutkom katastrofalnego smogu. W roku 1952 doszło tam do śmierci tysięcy osób z powodu niewydolności oddechowej i uszkodzeń dróg oddechowych wynikających z zatrucia smogiem. Symptomy te wystąpiły nie tylko w pierwszych dniach po wystąpieniu smogu, ale także tygodniami później.
Smog to zjawisko atmosferyczne, które powstaje przez połączenie zanieczyszczeń powietrza z brakiem wiatru i dużą wilgotnością powietrza. Wyróżnia się różne rodzaje smogu, m.in. ze względu na zawartość tlenków węgla i tlenków azotu. Składnikami smogu są najczęściej pyły zawieszone, które zawierają gazy takie jak tlenki azotu, dwutlenek siarki, ozon i tlenek węgla oraz związki chemiczne, a także metale ciężkie i kancerogenne wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA).
Smog, który występuje w Polsce, zawiera również bardzo szkodliwe pyły PM10 i PM2,5. PM10 to cząsteczki o średnicy nie większej niż 10 μm, które zawierają szkodliwe furany, dioksyny czy benzopireny. Natomiast PM2,5 to cząsteczki o średnicy nie większej niż 2,5 μm, które są najbardziej szkodliwe dla zdrowia spośród wszystkich zanieczyszczeń atmosferycznych.
Według danych Polskiego Alarmu Smogowego za rok 2021 miasta o najwyższym poziomie zanieczyszczenia powietrza to Nowa Ruda, Sucha Beskidzka, Pszczyna, Wodzisław Śląski, Zgierz oraz Nowy Targ. Kraków jest również od wielu lat na czołowych miejscach w rankingu najbardziej zanieczyszczonych miast na świecie.
Przemysł nie jest głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza w Polsce – za smog odpowiada przede wszystkim „niska emisja”, czyli spaliny pochodzące z domowych kotłów i pieców na paliwa stałe. Problem pogłębia jeszcze spalanie niskiej jakości węgla w urządzeniach nie spełniających norm emisji spalin. Spory wpływ na powstawanie smogu ma również brak świadomości Polaków i ich niechęć do zmiany nawyków grzewczych.