Choć duszności to nie schorzenie, ale objaw, mogą sugerować potencjalne problemy zdrowotne – oddechowe, sercowe, nerwowo-mięśniowe lub psychogeniczne. Zrozumienie ich natury i umiejętne zarządzanie nimi może podnieść komfort codziennego życia. Wyjaśniamy, kiedy warto zgłosić się z tym problemem do lekarza.
Praktycznie każdy z nas doświadcza duszności w jakimś momencie życia, na krótko lub dłużej, o łagodnym lub silnym natężeniu. Są one definiowane jako subiektywne poczucie braku tchu i niemożliwości oddychania wystarczająco szybko lub głęboko. Warto jednak pamiętać, że pomimo dyskomfortu nie stanowią zagrożenia dla zdrowia. Oddychanie jest procesem autonomicznym, kontrolowanym przez układ nerwowy i związane z nim mechanoreceptory oraz chemoreceptory w drogach oddechowych. To właśnie ich aktywność generuje uczucie duszności.
Każdy z nas opisuje doświadczenie duszności inaczej – jako ciasność w klatce piersiowej, niedostatek tlenu, trudności w zaczerpnięciu powietrza czy nawet uczucie duszenia. Mogą towarzyszyć im przyspieszenie oddechu lub tętna, a także świsty lub szmery.
Duszności to naturalna reakcja organizmu na intensywny wysiłek fizyczny, niskie temperatury czy przebywanie na dużej wysokości. Osoby otyłe często borykają się z tym problemem. Jednak poza wymienionymi sytuacjami duszności zazwyczaj sygnalizują problemy medyczne, które wymagają diagnostyki. Jeśli odczuwasz regularnie duszności, a w szczególności, jeśli są one nagłe i intensywne, zgłoś się do lekarza. Objawy takie jak ból w klatce piersiowej, mdłości, omdlenia, zaburzenia świadomości i niebieski odcień ust powinny skłonić do natychmiastowego wezwania pogotowia.
Podstawą postawienia diagnozy są testy wykonywane przez lekarza – spirometria, oksymetria, RTG klatki piersiowej lub tomografia komputerowa, EKG oraz badania krwi.
Czasami uczucie duszności jest odpowiedzią mózgu na rzeczywisty niedobór tlenu we krwi. Często występuje to w przypadku chorób płuc i serca – organów odpowiedzialnych za dostarczanie tlenu do komórek ciała. Każde zaburzenia w procesie pobierania powietrza do płuc, przekazywania tlenu do krwi i dystrybucji go po organizmie mogą powodować duszności.
Jeśli często odczuwasz duszności, lekarze najprawdopodobniej zaczną od sprawdzenia funkcjonowania twoich płuc. Duszności mogą być skutkiem astmy, alergii wziewnych, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (COPD), zakrztuszenia lub infekcji dróg oddechowych, takich jak zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli, grypa czy Covid-19. Niestety, mogą też wynikać z poważniejszych schorzeń, takich jak zwłóknienie płuc, nadciśnienie płucne, zapadnięcie płuca, zatorowość płucna, sarkoidoza lub nowotwór. Te schorzenia stanowią bezpośrednie zagrożenie dla życia i wymagają natychmiastowej pomocy medycznej.
Jednak duszności mogą wynikać również z problemów z układem sercowo-naczyniowym. Często są to schorzenia jak anemia (niedokrwistość), która polega na niedostatku hemoglobiny odpowiedzialnej za transport tlenu w krwiobiegu. Możliwe są też poważniejsze problemy zdrowotne manifestujące się dusznościami – arytmię, kardiomiopatię, zapalenie wsierdzia, osierdzia lub mięśnia sercowego, a nawet zawał serca.